İrlanda, Atlanta 1996’dan beri ilk kez yüzmede olimpiyat madalyası almaya bu kadar yakın. Üstelik, iki kez dünya şampiyonu Daniel Wiffen’ın yanı sıra havuza girecek diğer yüzücüler de ülkeye gelecek adına umut veriyor.

1996, İrlanda’da yüzme için istisnai bir yıldı. Michelle Smith’in Atlanta’daki Olimpiyat Oyunları’nda kazandığı, üçü altın toplam dört madalya İrlanda’yı hiç beklemediği bir branşta bir anda madalya tablosuna yerleştirmişti. Henüz uzun kulvar havuzu dahi olmayan bir ülke için bu hiç kuşkusuz tarihi bir olaydı.

28 yıl sonra, Michelle Smith ancak isminin yanında bir asteriskle hatırlanıyor. Olimpiyattaki başarılarının üstünden iki yıl geçmeden bir doping numunesine müdahale etmekle suçlanan ve dört yıl ceza alan Smith’in yüzme kariyeri sona erdi. Dublinli yüzücünün madalyaları elinden alınmasa da İrlanda bir daha yüzmede olimpiyat madalyası almaya yaklaşamadı.

Paris 2024 arifesinde ise durum daha farklı. İrlanda’yı yüzmede temsil edecek 12 kişilik kadroda artık dünya şampiyonu bir isim ve yetenekli bir kuşağın temsilcileri var. Yüzme tarihinin ilk İrlandalı dünya şampiyonu olan Daniel Wiffen, dünya şampiyonalarındaki başarılı sonuçlarıyla tanınan Mona McSharry ve Avrupa şampiyonu Danielle Hill ülkelerinin Paris’teki yüzme takımının en önemli isimleri olacak ve İrlanda’ya 28 yıl sonra bir olimpiyat madalyası getirmeye çalışacaklar.

Michelle Smith’in yükselişi ve düşüşü

Michelle Smith dünyada yüzme dalında manşetlerdeki isimlerden biri değildi. Hatta kıta çapında kayda değer sonuçlar aldığı da söylenemezdi. İlk katıldığı olimpiyat olan Seul 1988’den Barcelona 1992’ye kadar İrlanda’yı yedi yarışmada temsil etmiş, hiçbirinde de seçme serilerinden finale çıkmayı başaramamıştı. Bu arada elde ettiği en iyi sonuç, 1991 Dünya Şampiyonası’ndaki 400 metre bireysel karışık B finali yedinciliği olmuştu.

1994 Dünya Şampiyonası’nda Roma’yı ziyaret ettiğinde ise durum bambaşkaydı. Smith, iki kez olimpiyatta yarışmış Hollandalı diskçi Erik de Bruin’le antrenman yapmaya başlamıştı. 1993’te yasaklı madde nedeniyle dört yıl ceza alan de Bruin, sporun kendisinin dürüst olmadığını, bu nedenle doping yapmanın etik bir sorun yaratmadığını savunuyordu. Onunla birlikte dünya şampiyonası için Roma’ya gelen Smith, bir anda gözleri üzerine çevirdi. 400 metre karışıkta kişisel en iyisini 11 saniyeden fazla indiren İrlandalı yüzücü, ilk defa uluslararası bir yarışmada yüzdüğü 200 metre kelebekte de beşinci oldu.

1995 Avrupa Şampiyonası ise Smith’in tulum çıkardığı yarışma oldu. 200m kelebek ve 200m bireysel karışıkta altın madalya kazanan İrlandalı, 400 metre karışıkta da gümüş madalyanın sahibi oldu. 1997’de Sevilla’da da Avrupa Şampiyonası’nda yarışan Smith bu sefer dört madalya kazanmış, 200m serbest ve 400m bireysel karışıkta da podyumun zirvesine tırmanmıştı.

Ancak Michelle Smith’in kariyerinin en büyük başarıları Atlanta 1996’da gelmişti. 200 metre karışık, 400 metre karışık ve 400 metre serbestte altın madalyanın sahibi olan Smith,  Roma’daki dünya şampiyonasında 1-2 yapan Çinli yüzücüler Qu Yun ve Liu Limin’i geçtiği 200m kelebekte de bronz elde etmişti. Üstüne üstlük dünya sıralamasında 41. olarak girdiği 400m karışıktaki 4:39.18’lik derecesi, yalnızca yarışı son dünya ikincisi ABD’li Allison Wagner’in yaklaşık üç saniye önünde bitirdiği anlamına gelmiyor, o yılki en iyi zamanını yaklaşık 13 saniye geliştirdiğini haber veriyordu.

Bütün bunlar İrlanda için güzel bir sürpriz gibi görünse de Smith’in kısa sürede gösterdiği bu sıra dışı gelişim sporcunun üzerinde bir şüphe bulutuyla dolaşmasına neden oluyordu. Bu düğüm 1998’de, Michelle Smith’in evine gelen doping yetkililerine verdiği idrar örneğine müdahale edildiğinin tespit edilmesiyle çözüldü. Daha sonra örneğinde çıkan androstenedione maddesi hemen yasaklı maddeler listesine alındı ve Smith dört yıl boyunca yüzmeden menedildi. Aldığı cezanın ardından Smith’in spor kariyeri biterken, İrlanda da 2010’da Gráinne Murphy’nin 1500 serbest gümüşüne kadar Avrupa şampiyonalarında madalya göremedi. Dünya şampiyonalarında zaten ilk uzun kulvar madalyalarını bu yıl kazanan İrlanda, olimpiyat oyunlarında da başka yüzme madalyası kazanamadı.

Yeniden yapılanma

Yine de İrlanda yüzmede 1990’lardan günümüze hatırı sayılır bir yol kat etti. İrlanda adasında yüzücülerin yetiştiği üç önemli merkez bulunuyor. Dublin ve Limerick’in yanı sıra, adanın kuzeyinde de güçlü bir yüzme programı var. Ülkenin bu bölgelerin tamamından – ve ötesinden – faydalanabilmeye başlaması ise son 10 yılın eseri.

İşin kulağa tuhaf gelebilecek boyutlarından biri, İrlanda yüzmesindeki dönüşümün başında bir İngiliz’in olması. Daha önce Plymouth Leander’daki yüzme kulübünde, Londra 2012’de 100 metre kurbağalama altını kazanan Litvanyalı Ruta Meilutyte ile 2017 (50 metre kelebek) ve 2022’de (50 metre serbest) iki kez dünya şampiyonu olacak olan Britanyalı Ben Proud ile çalışan Jon Rudd, 2016 sonunda Swim Ireland (İrlanda Su Sporları Federasyonu) tarafından ulusal performans direktörlüğüne getirildi.

Rudd’ın ilk işi, büyük şampiyonalar (Olimpiyat Oyunları, Dünya Şampiyonası ve Avrupa Şampiyonası) için takım seçme kriterlerini değiştirmek oldu. Daha önce sezonun herhangi bir zamanında gidilecek şampiyona için belirlenen barajı geçmek yeterli olurken, Rudd ulusal çapta düzenlenen İrlanda Açık şampiyonalarını seçme turnuvası haline getirdi. Böylelikle daha önce böyle bir sisteme sahip olmayan İrlanda yüzmesine seçme turnuvalarını getirmekle kalmadı, sporcuların, her kiminle çalışırlarsa çalışsınlar, sezon planlamalarını yılın belirli bir noktasında zirve performanslarına ulaşacak şekilde yapmalarını sağladı.

Yeni görevine kendi koç ekibiyle başlayan Rudd’ın bu politikası, İrlanda çapında koçlara eğitim verme amacının da bir parçası. Böylelikle ülkedeki antrenman rejimlerinin standardize olarak ve daha yapılandırılmış hale gelerek başarılı sonuçların istikrarlı hale gelmesini sağlamak istiyor.

Öte yandan Rudd’ın şimdiki en büyük hedefi, İrlanda dışında çalışan yetenekli yüzücüleri tespit ederek İrlanda’ya davet edebilmek. Deneyimli çalıştırıcı, böylelikle sporcu havuzunu genişleterek daha geniş bir branş ve çalışma aralığından faydalanabilmeyi umuyor.

Rudd’ın ada dışında anlamlı bir potansiyel görmesi tevekkeli değil. İngiltere’nin  Loughborough Üniversitesi’nde antrenman yapan şimdinin dünya rekortmeni ve dünya şampiyonu uzun mesafecisi Daniel Wiffen bu havuzun en önemli nüvesi. 2018’de 50 metre sırtüstünde Avrupa üçüncüsü olan Amerika doğumlu Shane Ryan bir örnek. Ryan, 2012’de ABD Olimpiyat seçmelerine girmiş ancak dereceye giremeyince İrlanda adına yarışmaya başlamıştı. 2016’da 100 metre sırtüstüne yarışan Ryan, Paris’te de erkekler 4×100 karışık bayrak yarışında İrlanda takımının bir parçası olacak. 2013 ve 2015’te sırtüstünde Unviersiade madalyaları kazanan Fiona Doyle da Amerika doğumlu olup 2016’da İrlanda’yı olimpiyatta temsil eden yüzücülerden.

Rudd’ın göreve getirilmesiyle başlayan dönüşüm, ilk başarılı sonuçlarını 2017 Dünya Gençler Yüzme Şampiyonası’nda aldı. Erkekler 100 metre sırtüstünde 54.51 saniye ile ikinci olan Conor Ferguson ile kadınlarda aynı branşta 1:07.10 ile ülke rekoru kırarak şampiyon olan Mona McSharry, İrlanda’ya şampiyona tarihindeki ilk madalyalarını getirdiler. Şimdi sıra, bu başarıyı büyüklere taşımaktaydı.

Hasat zamanı

Sligo’lu Mona McSharry, başarılı bir şekilde gençlerden büyüklere geçerken İrlanda için pek çok önemli sonuca imza attı. 2021’de kadınlar 100 metre kurbağalamada olimpiyat finali yüzerek Michelle Smith’ten beri bunu başaran ilk İrlandalı olan McSharry, asıl 2023’te Fukuoka’da düzenlenen Dünya Şampiyonası’nda isminden söz ettirdi.

100 metre kurbağalama seçmesinde eski olimpiyat şampiyonu Ruta Meilutyte’nin ardından en hızlı süreyi yüzen ve 1:05.55 ile İrlanda rekoru kıran genç yüzücü, Michelle Smith’in 1994’te Roma’daki sonuçlarından 29 yıl sonra kadınlarda uzun kulvar dünya şampiyonası finaline yükselen ilk İrlandalı oldu. McSharry uzun süre ilk üçte yer aldığı finali son kulaçlarda kaybederek yarışı beşinci bitirdi.

Ruta Meilutyte’nin 10 yıl sonra bu branşta dünyanın zirvesine döndüğü yarışta Tokyo’da gümüş madalya kazanan Güney Afrikalı Tatjana Schoenmaker ikinci, Schoenmaker’ın önünde olimpiyat şampiyonu olan ABD’li Lydia Jacoby ise üçüncü olmuştu. Yarışın İrlandalılar için kalp kıran sonucu bir yana, McSharry’nin bu isimlerle başa baş yüzebilmesi umut vericiydi.

Ancak İrlanda yüzmesinin son zamanlardaki en göz önündeki ismi, kuşkusuz uzun mesafeci Daniel Wiffen. Down doğumlu Wiffen, kuzeydeki başarılı yüzme programının mücevherlerinden. 2022’de Kuzey İrlanda’yı temsil ettiği Commonwealth Oyunları’nda erkekler 1500 metrede gümüş madalya kazanan Wiffen, geçtiğimiz yıl Fukuoka’da 800 ve 1500 metre serbestte dördüncü olarak podyumun kıyısından döndü. Tunuslu Ahmed Hafnaoui’nin kazandığı, ikinci olan Sam Short’un Avustralya, üçüncü Bobby Finke’nin de Amerika rekorunu geliştirdiği 800 metre finalinde yüzdüğü 7:39.19’luk dereceyle Avrupa rekoru kıran Wiffen, böylelikle kıta rekorunu elinde tutan tarihteki ilk İrlandalı oldu.

Dünya Şampiyonası’ndan sonra durmayan Wiffen, yılın sonunda Romanya’da yapılan Avrupa Kısa Kulvar Yüzme Şampiyonası’nda 400 metre, 800 metre ve 1500 metre serbestte altın madalyanın sahibi olurken, 800 metre finalinde 7:20.46’lık derecesiyle dünya rekoru kırdı ve bir dünya rekoru sahibi olan ilk İrlandalı unvanını aldı.

22 yaşındaki yüzücünün kariyerinin en büyük başarılarıysa bu yılın başında geldi. Olimpiyat sezonu olması ve yüzmede pandemi sonrası takvimin sıkışıklığı nedeniyle oldukça mütevazı bir katılımla Doha’da yapılan Dünya Yüzme Şampiyonası’nda 800 metre ve 1500 metre serbestte birincilik elde eden Wiffen, çifte altınla İrlanda’ya tarihinin ilk uzun kulvar dünya madalyalarını kazandırdı.

İrlanda’nın 12 kişilik yüzme takımında bahsedilmesi gereken bir isim de Danielle Hill. Bu yıl Belgrad’da yine düşük profilli bir katılımla düzenlenen Avrupa Şampiyonası’ndan 50 metre ve 100 sırtüstü madalyalarıyla dönen Hill, 50 metredeki altınıyla İrlanda’ya Michelle Smith’ten beri ilk Avrupa şampiyonluğunu getirdi. Hill’in 50 metrede dünya rekortmeni Avustralyalı Kaylee McKeown ve bu yıl ABD Olimpiyat Seçmeleri’nde 57.13 ile 100 metre dünya rekoru kıran Regan Smith gibi isimlerle başa çıkması pek mümkün görünmese de Paris 2024 onun için önemli bir deneyim olacak.

Paris yolunda

Şimdi gözler bu atletlerin olimpiyatta göstereceği performansa çevrilmiş durumda. Mona McSharry, 2023’teki formunu bu yıl Doha’da devam ettirerek kurbağalamada üç final yüzdü ve 100 ile 200 metrede dünya beşincisi oldu. Paris’te 100 ve 200 metrede yarışacak olan McSharry’nin en büyük rakibi kuşkusuz Ruta Meilutyte olacak. Bunun yanı sıra, ABD’li Kate Douglass ve 200 metrede geçen yıl elde ettiği dünya şampiyonası bronzu ve bu yıl kazandığı altın madalyayla formda olduğunu gösteren Hollandalı Tes Schouten ile Amerika rekortmeni Kate Douglass’ı geçmesi gerekecek. 100 metrede de ABD’li deneyimli Lilly King ile mücadele etmek Mona McSharry’nin önündeki en büyük meydan okumalardan.

Daniel Wiffen için ise işler biraz daha çetrefilli. 800 ve 1500 serbestte altın madalyanın en büyük favorilerinden Tunuslu Ahmed Hafnaoui’nin sakatlığı nedeniyle Paris’te yarışmasının çok düşük ihtimal olması onun için bir avantaj olsa da ABD’li Bobby Finke ve Avustralyalı Sam Short hala önündeki en büyük rakipler. 800 metre Almanya rekortmeni Lukas Martens’in uzun mesafede yarışmayacak olması da Daniel Wiffen’ın lehine işlerken, en büyük Avrupalı rakibi Tokyo’dan iki madalyayla (1500’de gümüş ve 800’de bronz) dönen Ukraynalı Mykhailo Romanchuk olacak gibi görünüyor.

Wiffen’ın bir de 10 km açık su yarışında yer alacağını belirtmekte fayda var. İrlandalı, Sen Nehri’ndeki kirlilik göz önünde bulundurulduğunda akıbeti hala belli olmayan yarışta da madalya kovalayacak.

İrlanda’nın, Paris’teki La Défense Arena’da yapılacak olan yüzme yarışlarındaki en büyük madalya adayları McSharry ve Wiffen. Ancak İrlanda yüzmesinin kendine çizdiği yol, ilerleyen yıllarda büyük şampiyonalarda başka sporcuların da isimlerini duyurabileceğini gösteriyor. Paris 2024, bu sporcuların bir kısmını şimdiden izlemek ve İrlanda’nın 28 yıl sonra yüzmedeki ilk olimpiyat madalyalarını kovalamasını takip etmek için kayda değer olacak.

Kapak resmi: LEN